Najczęstsze nowotwory oczu. Sprawdź na co zwracać uwagę!

Nowotwory oczu są stosunkowo rzadkie, jednak ich występowanie może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, a nawet zagrożenia życia. Wczesne rozpoznanie i leczenie są istotne w minimalizowaniu skutków tych chorób. Poniżej omówiliśmy najczęstsze rodzaje nowotworów oka, ich objawy, a także dostępne metody leczenia.

Czym jest nowotwór oczu?

Nowotwór oczu to choroba, w której dochodzi do niekontrolowanego rozrostu komórek w tkankach oka lub jego okolicach. W zdrowym organizmie komórki dzielą się i rozmnażają w ściśle kontrolowany sposób. Jednak w przypadku nowotworów proces ten wymyka się spod kontroli, prowadząc do tworzenia się guzów. W obrębie oka nowotwory mogą obejmować różne jego części, takie jak siatkówka, tęczówka, naczyniówka, a także obszar oczodołu. Nowotwory oczu są rzadkimi przypadkami w onkologii, stanowiącymi jedynie około 0,2% wszystkich diagnozowanych nowotworów.

Typy nowotworów oczu

Nowotwory oczu można podzielić na dwa główne typy: pierwotne i wtórne. Nowotwory pierwotne powstają bezpośrednio w oku i są wynikiem mutacji komórek oka lub jego struktur pomocniczych. Przykładem takiego nowotworu jest czerniak oka. Z kolei nowotwory wtórne są efektem przerzutów, czyli rozprzestrzeniania się komórek rakowych z innych części ciała. W takim przypadku komórki nowotworowe przemieszczają się przez układ krwionośny lub limfatyczny i osiedlają się w tkankach oka, gdzie zaczynają się namnażać.

Rodzaje nowotworów oczu

Nowotwory oczu mogą być łagodne lub złośliwe, a ich charakterystyka różni się w zależności od zaatakowanej tkanki. Poniżej znajdziesz najczęściej spotykane rodzaje nowotworów oka oraz najczęstsze objawy, na które warto zwrócić uwagę.

Czerniak oka

Czerniak oka to najczęstszy pierwotny nowotwór gałki ocznej u dorosłych. Rozwija się z melanocytów, czyli komórek barwnikowych, które występują głównie w naczyniówce, rzadziej w tęczówce i ciele rzęskowym. Jest to nowotwór złośliwy i ma tendencję do przerzutów, zwłaszcza do wątroby. Czerniak naczyniówki (najczęściej występujący) jest bardzo trudny do wykrycia na wczesnym etapie, gdyż nie daje wyraźnych objawów. Z czasem mogą pojawić się jednak symptomy, takie jak:

• Pogorszenie ostrości wzroku.
• Pojawienie się ciemnej plamy na tęczówce.
• Zmiany w polu widzenia.
• Ból lub dyskomfort w oku.

Siatkówczak

Siatkówczak to nowotwór oka występujący głównie u dzieci, najczęściej diagnozowany przed ukończeniem 5. roku życia. Ten nowotwór rozwija się z niedojrzałych komórek siatkówki – warstwy tkanki, która odpowiada za odbiór bodźców wzrokowych. Występuje zazwyczaj w jednej gałce ocznej, choć zdarzają się przypadki, gdzie pojawia się w obu oczach. Do objawów siatkówczaka należą:

• Biały refleks w źrenicy (leukokoria) – widoczny zwłaszcza na zdjęciach wykonanych z fleszem.
• Zez.
• Obrzęk i zaczerwienienie oka.
• Zmniejszenie ostrości wzroku.

Siatkówczak wymaga pilnej interwencji medycznej. Metody leczenia obejmują chemioterapię, radioterapię oraz leczenie laserowe, a w niektórych przypadkach enukleację, czyli usunięcie gałki ocznej.

Chłoniak wewnątrzgałkowy

Chłoniak wewnątrzgałkowy to rzadki, ale agresywny nowotwór, który może rozwijać się w strukturach oka. Występuje najczęściej u osób starszych, a także u pacjentów z osłabionym układem odpornościowym, np. chorych na AIDS. W obrębie oka chłoniaki mogą objawiać się:

• Pogorszeniem widzenia.
• Zaczerwienieniem i bólem oka.
• Zmianami w polu widzenia.

Diagnoza chłoniaka jest trudna i wymaga dokładnych badań obrazowych oraz biopsji. Leczenie obejmuje głównie chemioterapię i radioterapię. Rokowania zależą od stadium, a także lokalizacji chłoniaka.

Rodzaje nowotworów powiek i oczodołu

Nowotwory powiek i oczodołów mogą zaburzać funkcje oka, prowadząc do deformacji oraz ograniczenia jego ruchomości. Poniżej przedstawiamy najczęściej występujące tego rodzaju nowotwory.

Rak podstawnokomórkowy powiek

Wśród nowotworów powiek zdecydowaną większość, bo aż 90-95% przypadków, stanowi rak podstawnokomórkowy. Ten typ nowotworu wywodzi się z komórek warstwy podstawnej, czyli najgłębszej warstwy naskórka. Jest to nowotwór złośliwy o powolnym tempie wzrostu, ale mimo tego może powodować znaczne uszkodzenia struktury powieki. Do typowych objawów tego nowotworu należą:

• Guzki na powiekach.
• Zmiany pigmentacyjne.
• Owrzodzenia na powiekach.
• Utrata rzęs w okolicy zmiany nowotworowej.

Leczenie polega na chirurgicznym usunięciu zmiany, często z koniecznością rekonstrukcji powieki. W przypadku większych guzów stosuje się radioterapię.

Mięsak prążkowanokomórkowy oczodołu

Mięsak prążkowanokomórkowy oczodołu to pierwotny, złośliwy guz, który występuje w tkankach otaczających oko głównie u dzieci. Według dostępnych danych, roczna zachorowalność wynosi około 6 przypadków na 1 mln dzieci i młodzieży. Jego rozwój może prowadzić do charakterystycznych objawów, takich jak:

• Wytrzeszcz (wypchnięcie oka do przodu).
• Obrzęk i opadnięcie powieki.
• Ból oka.
• Ograniczenie ruchomości gałki ocznej.

Mięsaki oczodołu są bardzo agresywne i wymagają intensywnego leczenia, które może obejmować chirurgię, chemioterapię oraz radioterapię.

Kto jest narażony na nowotwór oka?

Istnieje szereg czynników zwiększających ryzyko wystąpienia raka oka. Badania wykazują, że osoby o jasnej karnacji i jasnych tęczówkach są bardziej narażone na rozwój czerniaka oka. Wynika to z mniejszej ilości melaniny, która pełni rolę ochronną przed szkodliwym promieniowaniem UV. Kolejnym czynnikiem jest wiek. Nowotwory oczu najczęściej pojawiają się u osób powyżej 50. Starszy wiek wiąże się z osłabieniem mechanizmów naprawczych komórek. Choć nowotwór oka może wystąpić zarówno u kobiet, jak i mężczyzn, niektóre statystyki wskazują, że mężczyźni są nieco bardziej narażeni. Istotną rolę odgrywają także czynniki genetyczne. Osoby z rodzinami, w których występowały przypadki nowotworów oczu, mogą być bardziej zagrożone tą chorobą.

Diagnostyka nowotworów oczu

Rozpoznanie nowotworu oczu wymaga wykorzystania zaawansowanych technik obrazowych i specjalistycznych badań. Umożliwiają one dokładne ustalenie rodzaju raka, jego umiejscowienia oraz poziomu zaawansowania choroby. Do najważniejszych metod diagnostycznych należą:

• Badanie okulistyczne – podstawowe badanie wzroku to pierwszy krok. Polega ono na ocenie struktury oka przy użyciu specjalistycznych urządzeń. Dzięki tym narzędziom lekarz jest w stanie wykryć nieprawidłowości w obrębie siatkówki, naczyniówki, tęczówki oraz innych elementów oka.
• Ultrasonografia (USG) – pozwala na uzyskanie dokładniejszych obrazów wewnętrznych struktur oka oraz ocenę ewentualnych zmian. Dzięki ultrasonografii lekarz może zobaczyć wielkość, kształt oraz dokładne umiejscowienie guza.
• Tomografia komputerowa (TK) i rezonans magnetyczny (MRI) – nowoczesne metody obrazowania, wykorzystywane w diagnostyce nowotworów oczu, zwłaszcza tych zajmujących oczodół. Umożliwiają one uzyskanie trójwymiarowych obrazów struktur oka oraz jego okolic.
• Angiografia fluoresceinowa – stosowana głównie w diagnostyce czerniaka naczyniówki. Procedura polega na podaniu dożylnie środka kontrastowego (fluoresceiny), który uwidacznia naczynia krwionośne w oku.
• Biopsja – wykonuje się, gdy badania obrazowe nie dają jednoznacznych wyników. Polega ona na pobraniu fragmentu tkanki z podejrzanego obszaru oka lub oczodołu i poddaniu go badaniu histopatologicznemu. Biopsja jest zabiegiem inwazyjnym, jednak pozwala uzyskać jednoznaczną diagnozę.

Leczenie nowotworów oczu

Leczenie nowotworów oczu zależy od rodzaju, lokalizacji oraz stopnia zaawansowania zmiany nowotworowej. Każdy przypadek jest inny, dlatego plan terapii jest opracowywany indywidualnie, z uwzględnieniem potrzeb pacjenta. Oto najczęstsze metody leczenia:

• Chirurgia – stosowana, gdy nowotwór jest zlokalizowany i możliwy do usunięcia. W przypadku łagodnych guzów zabieg może polegać na ich częściowym lub całkowitym wycięciu. przypadkach bardziej zaawansowanych, może być konieczna jest enukleacja, czyli usunięcie całej gałki ocznej.
• Radioterapia – wykorzystywana głównie w leczeniu czerniaka oraz niektórych chłoniaków oka. W radioterapii wykorzystuje się wysoką energię promieniowania, aby zniszczyć komórki nowotworowe lub zahamować ich wzrost.
• Chemioterapia – stosowana głównie w zaawansowanych stadiach choroby. Może być podawana systemowo (dożylnie) lub miejscowo, np. poprzez wstrzyknięcia bezpośrednio do oka.
• Laseroterapia i krioterapia – wykorzystywane jako metody pomocnicze, zwłaszcza w leczeniu niewielkich zmian nowotworowych. Laseroterapia polega na użyciu skoncentrowanej wiązki światła do zniszczenia komórek nowotworowych. Krioterapia z kolei to metoda leczenia, która polega na niszczeniu komórek nowotworowych poprzez ich zamrażanie.

Bibliografia:
A. Maheshwari, P.T. Finger, Cancers of the eye, Cancer Metastasis, 2018.
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/17292-eye-cancer
https://www.bezokularow.pl/poradnik/nowotwor-oka-objawy-leczenie-i-rokowania
American Academy of Ophthalmology, Eye Cancer, 2024.